photo1 photo2 photo3 photo4 photo5 photo6 photo7 photo8 photo9 photo10


Historia

poniedziałek 3.05.2010

Pierwsza wzmianka w dokumentach pochodzi z 1334r. i dotyczy wsi Żelazna znajdującej się przy dworze księcia Ziemowita.

Od 1609 roku wieś Żelazna należała do rodziny Trzcińskich, właścicieli niedalekiej Trzciannej. Z początkiem XVIII w. Żelazna znajdowała się we władaniu Wojewody Rawskiego Prandoty-Trzcińskiego, do którego należało sześć innych majątków.

Prandota – człowiek wykształcony i światły, bywały w Europie wprowadził w swoich majątkach bardzo nowoczesne na owe czasy metody gospodarowania. Nowoczesny i naukowy styl prowadzenia gospodarki stał się tradycją, gdy Żelazna przeszła w ręce potomków – rodziny Łuszczewskich a później Mazarakich.

W 1785 roku w miejscu dawnej, drewnianej kaplicy zbudowany został barokowy kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych. W 1788r. przy plebanii otwarto szpital, a w 1791r. szkołę – była to pierwsza wiejska szkoła w powiecie skierniewickim.

W 1863r. nad rzeką Łupią w pobliżu dworu odbyła się bitwa oddziałów powstańczych z wojskami rosyjskimi. Na pamiątkę tej bitwy wzniesiono figurkę Matki Boskiej. Miejscowy Proboszcz w czasie powstania styczniowego był komisarzem tymczasowego Rządu Narodowego, co stało się przyczyną represji władz carskich wobec mieszkańców i okolicy.

Majątek Żelazna został nabyty przez ostatniego właściciela – Aleksandra Mazarakiego w 1883r. od rodziny Łuszczewskich – Józefa syna Feliksa pod wpływem Żony, wówczas jeszcze narzeczonej Aleksandra Mazarakiego – Leonii z Wojciechowskich (ur. 1854r.) – właścicieli majątku Żeromin k/Łodzi. Kupno tego majątku położonego na bardzo lekkich glebach podyktowane było względami rodzinnymi, ponieważ był on poprzednio przez około 300 lat w posiadaniu krewnych tj. Trzcińskich i Łuszczewskich.

Majątek Żelazna miał obszar ok. 500 ha. Teren majątku składał się z dwóch obszarów dzisiaj określonych obrębami tj. właściwy majątek i tzw. Żelazna Poduchowna.

Grunty tzw. Żelaznej Poduchownej położone wzdłuż szosy Żelazna – Skierniewice były przez jednego z dawnych właścicieli Żelaznej, Prandotę-Trzcińskiego, oddane w użytkowanie proboszczowi parafii Żelazna.

Po powstaniu styczniowym w 1863r. ziemie te zostały odebrane kościołowi i oddane na własność Kuratorowi Szkolnemu Popowowi w nagrodę za pracę rusyfikacyjną.

Pod koniec XIX w. majątek Żelazna obejmował obszar 500 ha w tym:

  • grunty orne – 425 ha
  • łąki i pastwiska – 30 ha
  • parki i ogrody użyteczne – 12 ha
  • lasy – 20 ha
  • wody powierzchniowe – 3 ha
  • tereny pod budynkami, drogi i nieużytki – 10 ha

W 1898 roku uruchomiono krochmalnię o zdolności przerobowej 3 000 ton ziemniaków.

29.05.1905 roku założono ochotniczą straż pożarną, a w skład zarządu wybrano Aleksandra Mazarakiego.

1910 rok był to rok w którym w majątku wybuchł ogromny pożar. Spłonęła wtedy większość budynków gospodarczych i mieszkalnych. Na to miejsce zbudowano nowe dla pracowników – murowane i nowy budynek gospodarczy dla koni i krów. W szczytach budynku były pomieszczenia administracyjne dla robotników sezonowych. Obecnie w budynku tym mieści się bursa dla praktykantów i lokale mieszkalne.

w 1912 roku przebudowano park, założono nowy ogród i sad użytkowy wg projektu Stefana Celichowskiego. Rzekę Łupia wraz z trzema stawami parkowymi uregulowano w 1916 roku, a w 1917 pobudowano budynek elektrowni wodnej, w której zainstalowano turbinę Francisa o mocy 10kW/h zlikwidowaną w 1953r. po doprowadzeniu energii elektrycznej. W 1940 i 1941 roku wybudowano 15 ha stawów (stawów paciorkowych), zatrudniając mężczyzn, co uchroniło ich przed wywiezieniem na roboty do Niemiec.

W 1944r. do Żelaznej po upadku Powstania Warszawskiego przybyło wielu uchodźców, w tym również ciężko chora Maria Rodziewiczówna, która została umieszczona w chałupie na folwarku Leonów z dala od Niemców. Pomimo wszelkiej pomocy lekarzy i Aleksandra Mazarakiego, Maria Rodziewiczówna zmarła 6.XI.1944r., a rok później jej zwłoki zostały przeniesienie do Alei Zasłużonych na Powązkach.

W 1945r. 9 marca majątek Żelazna został przejęty do Zasobów Państwowego Funduszu Ziemi. 150 ha rozparcelowano.

Pozostałe 350 ha w tym:

  • grunty orne – 245 ha
  • łąki i pastwiska – 42 ha
  • ogród, lasy i nieużytki – 63 ha

wraz z dworem i pozostałymi zabudowaniami decyzją z dnia 13.IV.1945r. przekazano Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

W 1954r. założono w Żelaznej Fermę Owiec. Inicjatorem i organizatorem tego przedsięwzięcia był profesor Adam Skoczylas, którego imię nosi teraz Zakład.

W 1965r. przeprowadzono w Żelaznej melioracje łąk w celu przystosowania ich do wypasu owiec. Wprowadzono system nawadniania i użyźniania ściekami z krochmalni na ponad 20ha gruntów.

W 1970r. zamknięto krochmalnię i przerobiono ją na warsztaty remontowe sprzętu mechanicznego.


©

Zaloguj się